Diagnoza neuropsychologiczna polega na ocenie funkcjonowania mózgu poprzez badanie zdolności poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych. Jej celem jest identyfikacja deficytów oraz mocnych stron w funkcjonowaniu mózgu, by zrozumieć, jak wpływają one na codzienne życie i zdolność wykonywania zadań. W trakcie badania ocenia się m.in. pamięć, koncentrację, mowę, myślenie czy funkcje wykonawcze. Dzięki różnorodnym testom można ustalić, które funkcje zostały osłabione w wyniku uszkodzenia mózgu oraz czy trudności pacjenta mają podłoże organiczne, czy psychologiczne. Jest to kluczowe dla wyboru odpowiedniej metody leczenia. Diagnoza ma również znaczenie w ustalaniu stopnia niepełnosprawności i może być pomocna w sprawach sądowych oraz przy orzekaniu o rencie (ZUS).
Problemy, z którymi warto udać się do neuropsychologa:
1. Problemy poznawcze:
o Pamięć: trudności z zapamiętywaniem informacji, orientacją w czasie i przestrzeni.
o Koncentracja: łatwe rozpraszanie się, problemy z utrzymaniem uwagi.
o Myślenie: spowolnienie, trudności z rozwiązywaniem zadań, planowaniem.
o Mowa: problemy z wypowiadaniem się, rozumieniem języka, nazywaniem przedmiotów.
o Percepcja wzrokowo-przestrzenna: kłopoty z rozpoznawaniem obiektów, orientacją przestrzenną.
2. Zaburzenia emocjonalno-behawioralne:
o Zmiany nastroju (depresja, lęk, drażliwość).
o Zachowania impulsywne, trudności w relacjach społecznych.
3. Podejrzenie chorób neurologicznych:
o Choroby neurodegeneracyjne (Alzheimer, Parkinson).
o Stwardnienie rozsiane, padaczka, guzy mózgu, urazy, udary.
4. Zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne:
o ADHD, dysleksja, dyskalkulia, autyzm, opóźnienia w mowie.
5. Problemy po urazach i traumach:
o Powikłania po wypadkach, operacjach neurochirurgicznych, wstrząśnienia
mózgu.
6. Trudności w codziennym funkcjonowaniu:
o Problemy z organizacją obowiązków, zarządzaniem finansami.
o Pogorszenie zdolności poznawczych w starszym wieku, po chorobie lub w stresie.
7. Wsparcie w diagnozowaniu różnicowym:
o Rozróżnienie trudności wynikających z uszkodzenia mózgu od problemów psychologicznych (np. depresji).
Znaczenie diagnozy neuropsychologicznej:
- Pomaga zrozumieć trudności pacjenta.
- Ułatwia tworzenie indywidualnych programów terapeutycznych.
- Pozwala monitorować postępy w rehabilitacji i oceniać skuteczność leczenia.
Rehabilitacja neuropsychologiczna
Rehabilitacja neuropsychologiczna obejmuje terapię, trening poznawczy i specjalistyczne ćwiczenia zmniejszające deficyty wynikające z uszkodzenia mózgu. Jej celem jest ułatwienie pacjentowi powrotu do samodzielności, pracy, nauki czy prowadzenia pojazdu. W jej ramach stosuje się:
- trening pamięci (przy zespołach amnestycznych, otępieniach),
- terapię mowy (np. w afazji),
- ćwiczenia koncentracji uwagi i funkcji wykonawczych,
- trening funkcji wzrokowo-przestrzennych.
Czas trwania diagnozy
Diagnoza trwa od kilku godzin do kilku spotkań rozłożonych na dni lub tygodnie, w zależności od jej celu, zakresu i potrzeb pacjenta. To proces wymagający współpracy pacjenta i specjalisty, pozwalający precyzyjnie określić problemy i zaplanować skuteczne wsparcie.
