Osoby cierpiące na zespół niespokojnych nóg (restless legs syndrome – RLS) skarżą się na nieprzyjemne odczucia w zakresie kończyn dolnych, pojawiające się głównie wieczorem, w czasie spoczynku czy po położeniu się do łóżka, które utrudniają zasypianie i mogą wywoływać bezsenność.
Odczucia te, zwane też parestezjami, często są trudne do opisania, ale zwykle mają charakter cierpnięcia, mrowienia, drętwienia, „niepokoju w nogach”. Częściową i niejednokrotnie tymczasową ulgę przynosi poruszanie nogami – charakterystyczny jest nawrót dolegliwości po zaprzestaniu ruchów nogami.
Eksperci oceniają, że częstość występowania RLS w populacji ogólnej wynosi około 10% i wzrasta z wiekiem. Zespół niespokojnych nóg często występuje u kobiet w ciąży (głównie III trymestr). RLS jest jedną z częstszych przyczyn przewlekłych zaburzeń snu – nieprzyjemne dolegliwości utrudniają i uniemożliwiają zaśnięcie. Ponadto u większości osób dotkniętych RLS, w trakcie snu nocnego dochodzi do powtarzających się, krótkotrwałych ruchów kończyn dolnych (periodic limb movement syndrome – PLMS), które wybudzają ze snu. Skutkiem tych dolegliwości jest chroniczny deficyt snu i bezsenność, skutkujące gorszym funkcjonowaniem w ciągu dnia.
Mimo istotnego cierpienia wywoływanego przez zespół niespokojnych nóg, osoby dotknięte tymi dolegliwościami rzadko zgłaszają się do lekarza, a świadomość istnienie omawianego zespołu w środowisku medycznym nadal nie jest wystarczająca.
Zespół niespokojnych nóg – rozpoznanie
Rozpoznanie zespołu niespokojnych nóg wymaga w pierwszej kolejności wykluczenia mogących leżeć u podłoża dolegliwości chorób neurologicznych i metabolicznych (np. niedobór żelaza, niewydolność nerek). Opisywane nieprzyjemne odczucia mogą też wiązać się z lekami, jakie przyjmuje pacjent. W powyższych przypadkach wskazane jest postępowanie przyczynowe – leczenie choroby podstawowej lub zmiany w zakresie farmakoterapii.
Diagnostyka pierwotnego RLS opiera się na aktygrafii (pomiar aktywności ruchowej) i czasami na polisomnografii. To ostatnie badanie ma za zadanie wykluczyć istnienie innych zaburzeń snu (np. zespołu bezdechu sennego).
Leczenie zespołu niespokojnych nóg
Leczenie w przypadku pierwotnej postaci z RLS opiera się w pierwszej kolejności na wyrównaniu ewentualnych niedoborów żelaza i magnezu. Brak efektu takiego postępowania jest wskazaniem do omówienia ze specjalistą dalszych działań, które mogą polegać na wdrożeniu doraźnej lub długoterminowej farmakoterapii.
Opracował lek. med. Paweł Brudkiewicz
