Najczęstsze zaburzenia snu inne niż bezsenność to narkolepsja, zaburzenia oddychania w czasie snu, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia rytmu okołodobowego i parasomnie.
Zaburzenia te są źródłem istotnego cierpienia i zaburzają codzienne funkcjonowanie, a mimo to często pozostają nierozpoznane i nieleczone lub nieprawidłowo diagnozowane. W wielu przypadkach dysponujemy skutecznymi metodami terapii, a odpowiednie leczenie w przypadku prawidłowej diagnozy zapewnia wielu osobom ulgę w cierpieniu i poprawę jakości życia.
Poniżej przedstawiono opracowane przez ekspertów zestawy pytań przesiewowych, które mogą ułatwić wstępne rozpoznanie zaburzeń snu innych niż bezsenność. Należy podkreślić, że poniższy test przesiewowy ma charakter pomocniczy i nie służy do stawiania definitywnej diagnozy. W celu ustalenia właściwego rozpoznania i leczenia należy się zgłosić do odpowiedniego specjalisty, takiego jak psychiatra, pulmonolog czy laryngolog.
W pierwszej kolejności należy odpowiadać na pytanie główne, a dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi – kolejno na pytania dodatkowe.
Narkolepsja
Pytanie główne – czy czasem zupełnie nieoczekiwanie zasypiasz w ciągu dnia?
W przypadku odpowiedzi „tak” – odpowiedz na poniższe pytania:
Pytania dodatkowe:
- Czy nie możesz powstrzymać ataków snu w ciągu dnia?
- Czy zdarzają Ci się zasłabnięcia lub skrajne osłabienie mięśni wywoływane przez silne emocje?
- Czy masz omamy wzrokowe, gdy zasypiasz lub tuż po przebudzeniu się rano?
- Czy jesteś sparaliżowany i niezdolny do poruszania się, kiedy budzisz się ze snu?
Duże prawdopodobieństwo narkolepsji istnieje wówczas, gdy odpowiedź na pytanie główne brzmi „tak” oraz przynajmniej jedna odpowiedź na pytania dodatkowe brzmi „tak”.
Zaburzenia oddychania w czasie snu
Pytanie główne – czy bardzo mocno chrapiesz?
W przypadku odpowiedzi „tak – odpowiedz na poniższe pytania:
Pytania dodatkowe:
- Czy Twój partner/partnerka mówi, że w trakcie snu czasem przestajesz oddychać?
- Czy często budzisz się gwałtownie łapiąc oddech?
- Czy jesteś często nadmiernie senny w ciągu dnia lub bezwiednie zasypiasz?
Duże prawdopodobieństwo zaburzenia oddychania w czasie snu istnieje wówczas, gdy odpowiedź na pytanie główne brzmi „tak” oraz przynajmniej jedna odpowiedź na pytania dodatkowe brzmi „tak”.
Zespół niespokojnych nóg/okresowe ruchy nóg w czasie snu
Pytanie główne – czy często odczuwasz mrowienie w nogach, nogi wykonują zrywające ruchy lub nie możesz spokojnie wyleżeć w łóżku?
W przypadku odpowiedzi „tak” – odpowiedz na poniższe pytania:
Pytania dodatkowe:
- Czy jest Ci trudno zasnąć ze względu na powtarzające się skurcze mięśni?
- Czy często budzisz się z powodu nagłych zrywających ruchów lub z przymusem poruszania nogami?
- Czy musisz czasem po prostu wstać z łóżka i pochodzić, aby pozbyć się tego uczucia?
Duże prawdopodobieństwo zespołu niespokojnych nóg/okresowych ruchów nóg w czasie snu istnieje wówczas, gdy odpowiedź na pytanie główne brzmi „tak” oraz przynajmniej jedna odpowiedź na pytania dodatkowe brzmi „tak”.
Zaburzenia rytmu okołodobowego
Pytanie główne – czy zwykle śpisz dobrze, ale „o niewłaściwej porze”?
W przypadku odpowiedzi „tak” – odpowiedz na poniższe pytania:
Pytania dodatkowe:
- Czy śpisz wystarczająco dobrze, ale tylko wtedy, gdy wstajesz bardzo późno?
- Czy śpisz bardzo mocno w porze, gdy należy wstawać i mógłbyś spać tak jeszcze godzinami?
- Czy możesz spać wystarczająco dobrze, ale tylko wtedy, gdy położysz się bardzo wcześnie?
- Czy budzisz się bardzo wcześnie, rześki i ożywiony, bez uczucia senności?
Duże prawdopodobieństwo zaburzenia rytmu okołodobowego istnieje wówczas, gdy odpowiedź na pytanie główne brzmi „tak” oraz przynajmniej jedna odpowiedź na pytania dodatkowe brzmi „tak”.
Parasomnia
Pytanie główne – czy występują u Ciebie odbiegające od normy zachowania we śnie, które Ci przeszkadzają lub są niebezpieczne?
W przypadku odpowiedzi „tak – odpowiedz na poniższe pytania:
Pytania dodatkowe:
- Czy zdarza Ci się często lunatykować, stwarzając ryzyko zranienia siebie lub innych osób?
- Czy masz częste lęki nocne w sytuacji skrajnego stresu lub niecałkowitego przebudzenia?
- Czy podczas snu „odgrywasz” treść swoich snów i stwarzasz ryzyko zranienia siebie lub innych osób?
- Czy cierpisz na przerażające, nawracające koszmary senne?
Duże prawdopodobieństwo parasomnii istnieje wówczas, gdy odpowiedź na pytanie główne brzmi „tak” oraz przynajmniej jedna odpowiedź na pytania dodatkowe brzmi „tak”.
Opracował lek. med. Paweł Brudkiewicz na podstawie:
„British Association for Psychopharmacology consensus statement on evidence-based treatment of insomnia, parasomnias and circadian rhythm disorders. Journal of Psychopharmacology, 2010”
