Leki stosowane w psychiatrii należą do leków bezpiecznych, jednak jak każde farmaceutyki mogą wywierać niekorzystne efekty uboczne. Do ważnej grupy efektów uboczne leczenia psychiatrycznego, należą objawy ze strony skóry.
Do możliwych efektów ubocznych po lekach psychotropowych dotyczących skóry zaliczamy:
- wysypkę,
- nasilenie lub pierwszy epizod łuszczycy,
- trądzik,
- fotosensytyzację (uczulenie na działanie światła),
- wzmożoną pigmentację,
- łysienie,
- nadmierne pocenie się,
- zapalenie skóry złuszczające,
- wykwity plamkowo-grudkowe,
- łojotokowe zapalenie skóry.
Poniżej omówiono efekty uboczne leczenia psychiatrycznego oraz leki, które mogą je wywołać.
WYSYPKA
lamotrygina
- gdy się pojawi natychmiast skontaktuj się z lekarzem prowadzącym!
- należy ją uznać za objaw poważny, gdyż może zapowiadać wystąpienie potencjalnie śmiertelnych powikłań: zespołu Stevens-Johnsona i nekrolizy naskórka,
- czynniki ryzyka: płeć żeńska, wysypka po lekach przeciwpadaczkowych w wywiadzie, wiek poniżej 13 r.ż.,
- zapobieganie: powolne zwiększanie dawki, zawsze pod kontrolą lekarza!
- leczenie: odstawienie leku, kortykosteroidy, immunoglobuliny.
karbamazepina
- występuje u 10-13% pacjentów, także wymaga skontaktowani się z lekarzem
SSRI
- występuje rzadko, np. po fluoksetynie
klozapina
ŁUSZCZYCA
Lit
- zaostrzenie lub wyzwolenie łuszczycy, ale nie występuje zawsze,
- pojawia się z reguły po miesiącu stosowania, ale czasami także po wielu latach,
- postępowanie: konwencjonalna terapia miejscowa, redukcja dawki lub wycofanie leku (poprawa po wielu tygodniach od odstawienia); skontaktuj się ze swoim psychiatrą, ale też przed włączeniem litu poinformuj go o swojej łuszczycy!
TRĄDZIK
Lit, postępowanie:
- wyczekiwanie (często spontaniczna remisja pomimo kontynuacji leczenia),
- redukcja dawki, przerwanie leczenia, leczenie dermatologiczne
FOTOSENSYTYZACJA
Leki przeciwpsychotyczne
- szczególnie fenotiazyny (chlorpromazyna),
- wyeliminowanie innych możliwych przyczyn, unikanie bezpośredniej ekspozycji na słońce, kremy z filtrami.
Leki przeciwdepresyjne
PIGMENTACJA
Fenotiazynowe leki przeciwpsychotyczne
- głównie chlorpromazyna po długoteminowym leczeniu wysokimi dawkami,
- odwracalna po odstawieniu leku (zmiany w soczewce mogą być nieodwracalne).
Imipramina
- niebiesko-szara pigmentacja twarzy; leczenie laserowe, zmiana na SSRI
- lek obecnie już nie stosowany w Polsce
Diazepam
- hiperpigmentacja w bliznach po dermabrazji
ŁYSIENIE
Karbamazepina
- występuje u 6%, ustępuje po odstawieniu leku, ale nawet po kilku miesiącach
Lit
- występuje u 12-19%, w ciągu pierwszych 6 miesięcy, częściej u kobiet, może ustępować wraz z kontynuacją leczenia lub dopiero po odstawieniu
SSRI
- występuje częściej u kobiet, głównie podczas leczenia sertraliną, stąd uzasadnione jest zastąpienie innym SSRI
Walproiniany
- zależne od dawki: redukcja dawki,
- czynnik predysponujący: niski poziom miedzi i cynku, należy więc to sprawdzać, ewentualnie włączać suplementację
NADMIERNE POCENIE SIĘ
Leki przeciwdepresyjne
- szczególnie TLPD, ale też SSRI
- rozważyć odstawienie lub zmniejszenie dawki
- można też włączyć leki korygujące
Wszelkie skórne efekty uboczne leczenia psychiatrycznego powinny być zgłoszone i omówione z lekarzem, na przykład z prowadzącym leczenie psychiatrą!
Opracował dr hab. n. med. Marcin Siwek na podstawie:
- Korabel H, Dudek D, Jaworek A, Wojas-Pelc A. Psychodermatologia: psychologiczne i psychiatryczne aspekty w dermatologii. Przegląd Lekarski 2008
- Korabel H, Dudek D., Jaworek A, Wojas-Pelc A. Tendencje samobójcze wśród pacjentów dermatologicznych. Post Dermatol Alergol 2008; XXV, 2: 69–75
- Gupta MA, Gupta AK. Psychodermatology: An update. J Am Acad Dermatol 1996;34:1030-46
- Koo JYM, Pham CT. Psychodermatology. Arch Dermatol 1992;128:381-387
- Koo JK Lebwohl A. Psychodermatology: The mind and skin connection.Am Fam Physician 2001;64:1873-8
- Steuden S, Janowski K., : Schorzenia psychodermatologiczne. Przegląd Dermatologiczny 2002, 3 ,175
- Buljan D, Buljan M, Situm M. Psychodermatology: A brief review for clinicians. Psychiatria Danubina 2005;17:76-83
