Psychodermatologia to nowa dyscyplina medycyny dotycząca pogranicza dermatologii i psychiatrii. Obszar jej zainteresowań obejmuje: choroby skóry, których przyczyna tkwi głównie w psychice (o etiologii psychogennej), tzw. zaburzenia psychosomatyczne związane ze skórą, zaburzenia psychiczne wtórne do chorób skóry (związane z niekorzystnym ich wpływem na psychikę).
Psychodermatologia zajmuje się również psychiatrycznymi efektami ubocznymi leczenia dermatologicznego i dermatologicznymi efektami ubocznymi leczenia psychiatrycznego – omówiono je w artykule „Skórne efekty uboczne leczenia psychiatrycznego”.
Powiązania między skórą a psychiką są wielorakie, co wynika z kilku właściwości skóry, jak na przykład jej widoczność dla otoczenia, zdolność wyrażania stanów emocjonalnych, wpływ na kształtowanie się obrazu własnej osoby, samoocenę, poczucie wartości, rolę w procesie socjalizacji i w życiu seksualnym.
Schorzenia dermatologiczne o etiologii psychogennej to: nadmierne pocenie się, świąd psychogenny, przewlekła pokrzywka.
Skórne zaburzenia psychosomatyczne
To choroby skóry, które nie są bezpośrednio przyczynowo związane z czynnikami natury psychologicznej, jednak mogą być nasilane lub wyzwalane przez te czynniki. Reaktywność tych chorób na stres może być zróżnicowana, w związku z czym poszczególnych pacjentów zaliczyć można to dwóch grup, tzw. reagujących i niereagujących na stres.
Uważa się, iż efektywne leczenie około 30% pacjentów dermatologicznych wymaga uwzględnienia czynników natury emocjonalnej, obejmującej obszar funkcjonowania psychologicznego, społecznego i zawodowego.
Przykłady zaburzeń psychosomatycznych dotyczących skóry:
- łuszczyca,
- pokrzywka,
- egzema,
- trądzik,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- atopowe zapalenie skóry,
- łysienie plackowate,
- czerwienienie się psychogenne,
- trądzik różowaty,
- atypowe zespoły bólowe.
Wtórne zaburzenia psychiczne
Pojawiają się dlatego, że choroby skóry mają znaczący wpływ na jakość życia pacjentów, samoocenę i ich samopoczucie psychiczne. Dzieje się tak dlatego, iż zmiany i zniekształcenia są widoczne dla otoczenia, a ludzie często podzielają błędne przekonania na temat charakteru chorób skóry, jak na przykład przekonanie o zaraźliwości wielu w rzeczywistości niezaraźliwych schorzeń. Na wystąpienie zaburzeń psychicznych wpływ może mieć rodzaj choroby skóry, położenie i rozległość zmian skórnych, czas trwania choroby i jej chroniczność, takie cechy jak wiek i płeć.
Najczęściej występują:
- zaburzenia nastroju, zwłaszcza depresja, myśli i tendencje samobójcze,
- zaburzenia lękowe, nerwice,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne,
- zespoły urojeniowe,
- nadużywanie i uzależnienie od alkoholu,
- dysfunkcje seksualne.
Dermatologiczne efekty uboczne leczenia psychiatrycznego
Zmiany skórne mogą potencjalnie wystąpić po wielu lekach stosowanych w psychiatrii, należących do różnych grup – lekach normotymicznych, czyli stabilizujących nastrój, lekach przeciwpsychotycznych stosowanych w psychozach i manii, przeciwdepresyjnych, nasennych i przeciwlękowych, co omówiono w oddzielnym artykule.
Opracował dr n med. Bartosz Grabski na podstawie:
- Korabel H, Dudek D, Jaworek A, Wojas-Pelc A. Psychodermatologia: psychologiczne i psychiatryczne aspekty w dermatologii. Przegląd Lekarski 2008
- Korabel H, Dudek D., Jaworek A, Wojas-Pelc A. Tendencje samobójcze wśród pacjentów dermatologicznych. Post Dermatol Alergol 2008; XXV, 2: 69–75
- Gupta MA, Gupta AK. Psychodermatology: An update. J Am Acad Dermatol 1996;34:1030-46
- Koo JYM, Pham CT. Psychodermatology. Arch Dermatol 1992;128:381-387
- Koo JK Lebwohl A. Psychodermatology: The mind and skin connection.Am Fam Physician 2001;64:1873-8
- Steuden S, Janowski K., : Schorzenia psychodermatologiczne. Przegląd Dermatologiczny 2002, 3 ,175
- Buljan D, Buljan M, Situm M. Psychodermatology: A brief review for clinicians. Psychiatria Danubina 2005;17:76-83
