Pamięć jest czynnością mózgu pozwalającą na zapisywanie i przechowywanie informacji przez nas odbieranych, a następnie ich odtwarzanie. Wyróżnia się kilka rodzajów pamięci w zależności od czasu przechowywania śladów pamięciowych, rodzaju przechowywanej informacji oraz mechanizmu wydobycia informacji z magazynu pamięci.
Rodzaje pamięci
Ze względu na długość czasu przechowywania informacji, pamięć dzielimy na ultrakrótkotrwałą (pozwalającą na bardzo krótkie zapamiętanie pewnej porcji informacji np. numeru telefonu podczas rozmowy), pamięć krótkotrwałą (dotyczącą bieżących zdarzeń) oraz pamięć trwałą (pamięć wydarzeń z dawniejszej przeszłości). Jednym z przykładów pamięci krótkotrwałej jest pamięć operacyjna, dzięki której wykonywane są bieżące operacje umysłowe. Pamięć operacyjna odpowiedzialna jest za utrzymywanie aktywnych informacji otrzymanych z otoczenia oraz tych wydobytych z pamięci trwałej i umożliwia działanie innych funkcji mózgu. Pamięć ta jest podstawą złożonych funkcji psychicznych, jakimi są funkcje wykonawcze, umożliwiające planowanie, rozwiązywanie złożonych problemów, rozumienie kontekstu informacji, a także adaptację do otoczenia.
Ze względu na rodzaj przechowywanej informacji stosuje się podział na pamięć semantyczną (dotycząca wiedzy lub pojęć oraz relacji między nimi), pamięć epizodyczną (odnosząca się do uporządkowanych czasowo zdarzeń, np. osobistej przeszłości) oraz pamięć proceduralną, na którą składają się nieświadome i automatyczne reakcje i czynności umożliwiające dostosowanie się do otoczenia. Pamięć ta może dotyczyć różnych umiejętności opanowanych w ciągu życia jak jazda na rowerze, pisanie na komputerze.
Za prawidłowe działanie niektórych z wyżej wymienionych rodzajów pamięci odpowiadają określone struktury mózgu, np. pamięć semantyczna wiąże się z czynnością kory mózgowej płata skroniowego i hipokampa, natomiast pamięć krótkotrwała, zwłaszcza operacyjna – z aktywnością kory czołowej mózgu. Nieprawidłowości w zakresie tych struktur mózgu mogą skutkować zaburzeniami poszczególnych funkcji pamięciowych, a niektóre z nich mogą być istotnym elementem obrazu klinicznego chorób psychicznych i neurologicznych, w tym otępienia (demencji). Przyczynami zaburzeń pamięci może być uszkodzenie mózgu na skutek urazu czaszkowo-mózgowego, udaru mózgu (udaru niedokrwiennego lub krwotocznego), chorób zwyrodnieniowych mózgu (np. choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona) lub inne rzadsze choroby mózgu. Każda z wymienionych chorób charakteryzuje się innym rodzajem zaburzeń pamięci.
Choroby ośrodkowego układu nerwowego powodujące zaburzenia pamięci zwykle powodują także zaburzenia w zakresie innych wyższych funkcji mózgu. Niekiedy w początkowym okresie postępującej choroby zwyrodnieniowej zaburzenia pamięci są bardzo niecharakterystyczne i wówczas diagnoza choroby opiera się o badanie neuropsychologiczne. Badanie to umożliwia nie tylko precyzyjną ocenę pamięci ale także innych funkcji poznawczych takich jak uwaga, funkcje wykonawcze, myślenie, percepcja, funkcje językowe, zdolności wzrokowo-przestrzenne.
Opracowali: dr Anna Starowicz, lek. med. Krzysztof Banaszkiewicz
