Otępienie (dementia) będące konsekwencją naczyniopochodnego (np. związanego z miażdżycą tętnic) uszkodzenia mózgu obejmuje niejednorodną grupę chorób. Wśród nich wyróżnia się otępienie naczyniopochodne, otępienie wielozawałowe, otępienie poudarowe. Różnice między tymi chorobami wynikają z odmiennych mechanizmów prowadzących do powstania zaburzeń poznawczych oraz nieco innych objawów samego otępienia. Niezależnie od przyczyny otępienie definiowane jest jako zaburzenie wyższych czynności umysłowych powodujące zauważalną niesprawność w codziennej aktywności lub w pracy.
Przyczyny otępienia
Przyczyną otępienia może być uszkodzenie tzw. strategicznych okolic kory mózgu lub połączeń między nimi. Czynniki ryzyka rozwoju otępienia naczyniopochodnego to: starszy wiek, niższe wykształcenie, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, więcej niż jeden udar mózgu w przeszłości, ciężki przebieg udaru i duże uszkodzenie układu nerwowego.
Objawy i skutki otępienia
W związku z tym, że otępienie naczyniopochodne jest skutkiem niedokrwienia mózgu, objawy choroby mogą być różne, zależnie od obszaru mózgu uszkodzonego przez udar. Zwykle objawom otępienia towarzyszą objawy neurologiczne wynikające z udaru (połowiczy niedowład, zaburzenia mowy i inne). Objawy otępienia mogą narastać skokowo, co odzwierciedla występowanie kolejnych epizodów niedokrwienia. Postęp choroby może także przypominać chorobę Alzheimera, tzn. objawy mogą narastać powoli, jako skutek przewlekłego niedokrwienia podkorowych obszarów mózgu.
Jeżeli skutkiem udaru jest uszkodzenie tzw. miejsc strategicznych, czyli okolic mózgu pełniących kluczowe funkcje w prawidłowym funkcjonowaniu pamięci, to objawem mogą być właśnie zaburzenia pamięci. W przypadku uszkodzenia obszarów podkorowych mózgu, dominującym objawem otępienia są tzw. zaburzenia funkcji wykonawczych. Zaburzenia te polegają na trudności w wykonywaniu złożonej aktywności (zachowań lub zadań), wymagających opracowania planu działania. Przykładem tego rodzaju zaburzeń może być, np. umiejętność przygotowania posiłku lub wykonywania czynności związanych z uprawianiem hobby lub pracą zarobkową. Mogą to być pozornie proste czynności, które przed zachorowaniem na udar mózgu wykonywane były niemal automatycznie, a na skutek otępienia ich wykonanie jest znacząco utrudnione.
Skutkiem otępienia naczyniopochodnego są także zmiany osobowości, takie jak agresja, drażliwość lub apatia, brak zainteresowań i wycofanie z życia.
Opracował lek. med. Krzysztof Banaszkiewicz
