Napięciowy ból głowy stanowi najczęstszą postać bólów głowy. Opisywany jest przez pacjentów jako ból o umiarkowanym nasileniu, obustronny, niepulsujący i trudny do scharakteryzowania („nijaki”, „niczym nie wyróżniający się”, „bezpłciowy”); powodujący stałe uczucie nacisku wokół głowy. Towarzyszy mu zwykle tkliwość dotykowa głowy oraz uczucie ucisku za oczami i sztywności mięśni karku.
W przebiegu napięciowego bólu głowy nie pojawiają się natomiast charakterystyczne dla migreny objawy, takie jak: nasilone nudności, wymioty, czy nadwrażliwość na dźwięki i światło, a rutynowa aktywność fizyczna nie wpływa na jego nasilenie.
Napięciowy ból głowy trwa od kilkudziesięciu minut do kilku dni. Rozpowszechnienie przewlekłego napięciowego bólu głowy szacuje się na 2,5–4,1% populacji (ból ten wstępuje nieco częściej u kobiet). Napięciowe bóle głowy pojawiające się kilka razy w miesiącu, dotykają nawet 24–37% dorosłych, a na cotygodniowe dolegliwości tego typu skarży się co dziesiąta osoba. Do czynników ryzyka bólu napięciowego zalicza się: przemęczenie, niewystarczającą ilość relaksu, niedobór snu.
Jakie są objawy napięciowych bólów głowy?
Do charakterystycznych objawów napięciowych bólów głowy należą bóle pojawiające się po obu stronach głowy, zazwyczaj w okolicy skroni. Bóle te odczuwane są przez chorych jako uciskające lub rozpierające. Te objawy odróżniają to powszechne zaburzenie od migreny. W przeciwieństwie do migreny nie mają one jednak charakteru pulsującego. Pacjenci mogą mieć za to uczucie zaciskającej się wokół głowy obręczy lub ciasnej opaski, stąd nazwa w klasyfikacji ICD-10 „bóle głowy typu uciskowego”. Jest to związane z napięciem mięśnia potyliczno-czołowego.
Napięciowe bóle głowy charakteryzują się niewielkim lub umiarkowanym natężeniem. To kolejna cecha odróżniająca je od migreny. Dlatego też w przypadku bólów głowy typu napięciowego aktywność fizyczna jest nadal możliwa. Co więcej, nie nasila ona dolegliwości, a wręcz może złagodzić jej objawy. Nie jest to możliwe w przypadku migreny — pacjenci z migreną, w czasie jej napadu, potrzebują ciemnego i cichego miejsca, gdzie najczęściej w pozycji leżącej spędzają czas w oczekiwaniu na ustąpienie objawów.
Napięciowym bólom głowy może towarzyszyć światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki i nudności. Objawy te mają jednak charakter łagodny i nie występują nigdy razem. W przeciwieństwie do migreny, w tym schorzeniu nie występuje aura.
Napięciowe bóle głowy mogą trwać od pół godziny do siedmiu dni. Mogą przyjmować postać epizodyczną — pojawiają się raz lub kilka razy w miesiącu. W przypadku jednak gdy chory cierpi co najmniej 15 dni w miesiącu przez czas dłuższy niż trzy miesiące — wówczas możemy mówić o przewlekłych napięciowych bólach głowy.
Objawy napięciowych bólów głowy odczuwa nawet 70% ludzi dorosłych. Wśród dzieci i młodzieży odsetek chorych wynosi około 35%. Wysoki wskaźnik występowania tego zaburzenia w populacji ogólnej sprawia, że napięciowe bóle głowy stało się zjawiskiem społecznie istotnym.
Nie każda osoba cierpiąca z powodu objawów napięciowych bólów głowy doświadcza negatywnych skutków jak wycofanie się z aktywności i relacji społecznych. Mimo to u wielu pacjentów ból może prowadzić do częstych nieobecności w pracy lub szkole. Taki stan rzeczy skutkuje obniżeniem komfortu życia i spadkiem efektywności zawodowej. Innym zagrożeniem płynącym z częstego pojawiania się objawów napięciowych bólów głowy jest nadużywanie środków przeciwbólowych, a co się z tym wiąże — możliwość rozwinięcia się uzależnienia od nich.
Co powoduje napięciowe bóle głowy?
Napięciowe bóle głowy powodowane są przez czynniki fizjologiczne, psychologiczne i społeczne. Zauważono, że wśród osób, u których występuje to schorzenie, często pojawiają się również zaburzenia emocjonalne, epizody depresyjne i lękowe. Bóle głowy typu uciskowego mogą być również powodowane przez stany emocjonalne związane z emocjami złości i agresji — szczególnie agresja stłumiona, która nie została wyrażona na zewnątrz. Stąd istotnym elementem diagnostyki tego zaburzenia jest ocena psychologiczna.
Do innych czynników wpływających na występowanie napięciowych bólów głowy można zaliczyć długie okresy wytężonej uwagi i koncentracji, stres i napięcia emocjonalne. U dzieci natomiast ta dolegliwość może występować pod wpływem trudności szkolnych i konfliktów rodzinnych.
Badacze zjawiska napięciowych bólów głowy zauważyli, że osoby bardziej niż inne podatne na stres, czyli takie, u których reakcja emocjonalna w trudnych sytuacjach jest silniejsza, są również bardziej narażone na pojawienie się bólu głowy typu uciskowego.
Osoby cierpiące na napięciowe bóle głowy zauważają także, iż dolegliwości te mogą wystąpić pod wpływem spożycia niektórych pokarmów, takich jak cukier. Do wystąpienia tego typu bólów głowy mogą przyczynić się również papierosy, alkohol, kofeina. Wśród innych czynników można wymienić także: długotrwałą pracę przy komputerze, przemęczenie, bezsenność, odwodnienie i przepracowanie.
Leczenie
W leczeniu napięciowego bólu głowy stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne, a w profilaktyce – leki przeciwdepresyjne, oraz różne odmiany technik relaksacyjnych, biofeedback i terapię poznawczo-behawioralną. Diagnostyką i leczeniem napięciowych bólów głowy (podobnie jak innych postaci bólów głowy) powinien zajmować się neurolog, niejednokrotnie współpracujący z innymi specjalistami.
Opracował dr hab. n. med. Marcin Siwek, na podstawie: Marcin Siwek „Leki przeciwdepresyjne w terapii bólu” (w: „Ból i depresja” – książka pod redakcją Dominiki Dudek, wydawnictwo Termedia, Poznań 2011)
