Co to jest nadciśnienie tętnicze?
Termin „nadciśnienie tętnicze” oznacza trwale podwyższone ciśnienie krwi w układzie tętniczym tzw. krążenia dużego (tj. tej części układu krążenia której zadaniem jest dostarczenie wszystkim tkankom i narządom utlenowanej krwi i substancji odżywczych, a z drugiej – usunięcie produktów przemiany materii. W krążeniu dużym krew wychodzi z lewej komory serca do aorty, następnie do odchodzących z niej tętnic, a potem do naczyń włosowatych – oplatających wszystkie tkanki, a wraca naczyniami żylnymi do prawego przedsionka serca). Za prawidłowe przyjmujemy wartości ciśnienia tętniczego: skurczowego <140 mmHg i rozkurczowego <90 mmHg.
Rozróżniamy nadciśnienie tętnicze pierwotne – tj. rozwijające się bez jednoznacznej, dającej się zidentyfikować przyczyny, spowodowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi oraz nadciśnienie tętnicze wtórne, tj. o znanej przyczynie.
Nadciśnienie tętnicze wtórne
Główne przyczyny nadciśnienia tętniczego wtórnego to:
- choroby nerek,
- choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego,
- zwężenie aorty,
- oparzenia,
- psychogenna hiperwentylacja,
- hipoglikemia,
- stan po dużych zabiegach operacyjnych,
- zespół bezdechu sennego,
- choroby układu nerwowego,
- leki należące do różnych grup farmakologicznych np.: sympatykomimetyki, kortykosteroidy, erytopoetyna, cyklosporyna, takrolimus, inhibitory monoaminooksydazy, doustne środki antykoncepcyjne,
- działanie narkotyków takich jak: amfetamina, kokaina,
- zatrucie metalami ciężkimi,
- nadużywanie i zależenie alkoholu i/lub nikotyny,
- odstawienie alkoholu u osób uzależnionych.
Nadciśnienie tętnicze pierwotne
Nadciśnienie tętnicze w > 90% przypadków ma charakter pierwotny i najczęściej jest rozpoznawane między 30. a 50. rokiem życia. Nadciśnienie tętnicze pierwotne stosunkowo rzadko jest izolowaną chorobą, zwykle jest ono składową zespołu metabolicznego.
Zespół metaboliczny
to zespół objawów, takich jak:
- otyłość brzuszna,
- podwyższony poziom trójglicerydów
- niski poziom cholesterolu HDL,
- ciśnienie tętnicze krwi > 130/85mmHg,
- nieprawidłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa tolerancja glukozy, czyli tzw. stany przedcukrzycowe.
Do rozpoznania zespołu metabolicznego należy stwierdzić co najmniej 3 wymienione powyżej składowe. Z punktu widzenia patofizjologii głównym zaburzeniem w zespole metabolicznym jest otyłość brzuszna, niemniej w populacji ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym kryterium nadciśnienia tętniczego spełnia aż 93% osób, podczas gdy kryterium otyłości brzusznej – 77%, hipertrójglicerydemii – 77%, zbyt małego stężenia cholesterolu frakcji HDL – 62% i zaburzeń metabolizmu glukozy – 33% osób.
Leczenie nadciśnienia tętniczego
Reakcja na leczenie zależy od świadomości choroby. Powodzenie w terapii nadciśnienia tętniczego u osób z zespołem metabolicznym zależy od skuteczności postępowania niefarmakologicznego. Postępowanie to obejmuje: odpowiednią dietę, wysiłek fizyczny (trening), pomoc psychologiczną (akceptacja planowanej zmiany nawyków żywieniowych i modyfikacji stylu życia, radzenie sobie ze stresem).
Ważnym elementem postępowania niefarmakologicznego stanowi zaprzestanie palenia tytoniu oraz bardzo umiarkowane spożycie alkoholu.
Opracowała: lek. med. Barbara Smoła-Wiącek
