Każdy z nas może doświadczać różnego rodzaju problemów emocjonalnych i osobistych, z którymi trudno sobie poradzić samodzielnie lub przy pomocy wsparcia bliskich. Wiele osób przeżywa trudności w związku małżeńskim/partnerskim, rodzinie, związane ze śmiercią bliskiej osoby, utratą pracy, wypaleniem zawodowym itp. Problemy te mogą przekraczać nasze możliwości przystosowawcze, nasilać doświadczanie przykrych emocji, powodować różnego rodzaju objawy psychosomatyczne. Możemy poczuć, że tracimy kontrolę nad własnym życiem, a wyjście z tej trudnej sytuacji bez pomocy z zewnątrz staje się niemożliwe. Niektóre z tych doświadczeń skłaniają do sięgnięcia po pomoc specjalistyczną.
Zazwyczaj osoby zgłaszają się do psychoterapeuty wtedy, gdy nasilenie różnego rodzaju objawów lub dyskomfortu osobistego staje się nie do zniesienia i wzrasta motywacja do szukania pomocy i wprowadzenia zmian w życiu.
Powody zgłoszenia się do psychologa
Mogą być one bardzo różne, między innymi:
- nasilenie objawów takich jak np.: obniżenie nastroju, lęk, nadmierne zamartwianie się, dolegliwości somatyczne, poczucie bezsilności, braku nadziei na przyszłość, bezsenność, autoagresja,
- trudność w poradzeniu sobie ze stanami emocjonalnymi (smutek, niepokój, wstyd, poczucie krzywdy, poczucie winy, poczucie osamotnienia itp.), które dezorganizują codzienne funkcjonowanie,
- powtarzające się problemy w relacjach z innymi ludźmi np. poczucie odrzucenia, napady złości, wchodzenie w konflikty, izolowanie się,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki, leki) oraz pogłębiające się zachowania nałogowe (hazard, nadmierne korzystanie z Internetu, seksoholizm, zakupoholizm), które zaczynają w sposób negatywny wpływać na życie osobiste oraz relacje z bliskimi oraz pracę zawodową.
Część osób korzysta z psychoterapii po to, aby lepiej poznać siebie, zrozumieć swoje reakcje, mieć większy wgląd w motywy swojego postępowania. Psychoterapia jest dla nich doskonałym narzędziem do rozwoju osobistego.
Jakie są wyniki badań nad efektywnością psychoterapii?
Badania naukowe wskazują na skuteczność psychoterapii w radzeniu sobie z takimi trudnościami jak: stany depresyjne, zaburzenia lękowe (nerwice), konsekwencje przeciążenia stresem, uzależnienia, problemy osobowościowe i inne. Podobnie psychoterapia przynosi ulgę w objawach psychosomatycznych takich jak: różnego rodzaju bóle, przewlekłe i niewyjaśnione zmęczenie, dolegliwości układu pokarmowego, oddechowego, krążeniowego, które nie są spowodowane chorobą somatyczną (czyli faktycznie mają źródło psychologiczne). Najlepsze efekty przynosi podejście holistyczne do leczenia uwzględniające wpływ na sferę psychiczną i somatyczną. Istnieją przekonujące dane naukowe, że już po odbyciu kilku sesji psychoterapeutycznych osoby uzyskują lepsze rozumienie swoich trudności i wstępną poprawę objawową w porównaniu z tymi osobami, które nie korzystały z psychoterapii. Dla przykładu, psychoterapia jest przynoszącą efekty metodą leczenia w przypadku uzależnień. W 1989 roku National Insitute on Alcohol Abuse and Alcoholism zainicjował projekt MATCH (Matching Alcoholism Treatment to Client Heterogeneity), w którym wykazano, że różne metody leczenia uzależnienia przynoszą dobry rezultat, w tym 4 spotkaniowe sesje oparte na technikach motywacyjnych odbywające się w ciągu 12 tygodni. Przeprowadzono ponadto dziesiątki innych badań potwierdzających skuteczność krótko- i długoterminową psychoterapii (zarówno poznawczo-behawioralnej jak i psychodynamicznej) u osób cierpiących na różne problemy i zaburzenia psychiczne (np. depresja, nerwica, fobia społeczna, reakcje adaptacyjne, PTSD, uzależnienia, zaburzenia osobowości, psychozy i inne). Badania nie tylko potwierdzają możliwość uzyskania poprawy w zakresie objawów, ale też pod względem jakości życia i poprawy funkcjonowania (osobistego, partnerskiego, społecznego, zawodowego itp.).
Gdzie szukać wykwalifikowanych psychoterapeutów?
Podejmując decyzję o rozpoczęciu psychoterapii, warto zwrócić uwagę na wybór odpowiedniego dla siebie psychoterapeuty. Każdy z nas prezentuje pewną indywidualność w doświadczaniu problemów, przeżywaniu emocji, we wchodzeniu w relacje z innymi ludźmi. Wskazany jest zatem dobór psychoterapeuty, który odpowiada naszym indywidualnym potrzebom. Skuteczność terapii zależy bowiem też od jakości tzw. relacji terapeutycznej opartej na współpracy pacjenta z psychoterapeutą. Konieczne jest zaufanie wybranemu specjaliście i uczciwe omawianie z nim swoich spraw. Psychoterapeuta który dla jednej osoby był bardzo pomocny, innej może nie odpowiadać i mimo dobrej woli obydwóch stron nie udaje się przezwyciężyć trudności w relacji. Nie warto jednak zbyt szybko rezygnować z terapii, bo gdy pojawiające się trudności są rzetelnie omawiane w trakcie terapii, mogą mieć bardzo rozwojową wartość i powodować korzystne zmiany w funkcjonowaniu psychospołecznym.
Zastanawiając się nad podjęciem psychoterapii warto zapytać o stosowne ze strony bliskich, członków rodziny, przyjaciół, którzy mają pozytywne doświadczenia z tą formą leczenia.
Istnieją ponadto bazy psychoterapeutów, którzy mają potwierdzone swoje kwalifikacje zawodowe np. na stronach Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego czy Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Poznawczej i Behawioralnej.
Na naszej stronie internetowej można zapoznać się z listą specjalistów Centrum Dobrej Terapii i ich doświadczeniem zawodowym: Psychoterapeuci Centrum Dobrej Terapii.
Znalazłem terapeutę – co dalej?
Dostępnych jest wiele tzw. modalności terapeutycznych, w których kształceni są psychoterapeuci (np. poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna, systemowa, humanistyczna) oraz istnieje kilka rodzajów terapii (indywidualna, grupowa, rodzinna, terapia par). Bez względu na to jaką terapię wybierzesz, pamiętaj, że polega ona na relacji dwukierunkowej, która funkcjonuje sprawnie zwłaszcza wtedy, gdy opiera się na otwartej komunikacji. Badania pokazały, że efekty są lepsze gdy terapeuta i pacjent zgadzają się w kwestii głównych problemów pacjenta oraz wspólnie ustalają realne do osiągnięcia cele terapii.
Rozpoczęcie psychoterapii jest poprzedzone fazą diagnostyczno–motywacyjną (kilka spotkań), ustaleniem oczekiwań i planu, a etap ten jest zakończony obustronną umową tzw. kontraktem terapeutycznym. Dopiero potem rozpoczyna się właściwa faza psychoterapii.
Zarówno Ty jak i twój psychoterapeuta macie za zadanie utworzyć i utrzymać dobrą relację terapeutyczną. W trakcie psychoterapii pomocne jest bieżące komunikowanie swojemu psychoterapeucie wszelkich wątpliwości, oczekiwań, potrzeb. Psychoterapeuta nie odpowiada na nie bezpośrednio, ale pomaga zrozumieć to czego doświadczasz, komentuje i pomaga nadawać nowe rozumienie różnym Twoim doświadczeniom wewnętrznym oraz sygnałom zewnętrznym.
Jak długo trwa terapia?
Czas trwania psychoterapii zależy od wielu czynników. Należą do nich przede wszystkim: rodzaj problemu lub nasilenie objawów, cechy indywidualne osoby i historia jej rozwoju, doświadczenia życiowe oraz możliwość wdrażania zmian, korzystania z terapii. Czas trwania psychoterapii zależy też od jej indywidualnych celów oraz od modalności (np. terapia poznawczo-behawioralna trwa zwykle krócej, a psychodynamiczna – dłużej).
Wiele osób czuje ulgę już po kilku lub kilkunastu sesjach. Jednak w większości przypadków jest to długotrwały proces. Terapia może trwać nawet rok, dwa, zależy to przede wszystkim od zdefiniowanego problemu, celów i przebiegu terapii. Niektóre osoby mogą potrzebować stałej terapii, która pomoże im w codziennym funkcjonowaniu. Inni z kolei decydują się na kontynuowanie psychoterapii nawet po uzyskaniu poprawy objawowej, aby lepiej poznać siebie i swoje funkcjonowanie intrapsychiczne i interpersonalne.
W jaki sposób dowiem się, czy psychoterapia działa?
W momencie rozpoczęcia terapii, ważne jest ustalenie głównych jej celów oraz wskaźników osiągania zmiany. Takim celem może być np. odzyskanie nadziei oraz zwiększenie aktywności w związku z doświadczaniem depresji. Innym celem może być umiejętność kontroli stanów lękowych, aby nie utrudniały one funkcjonowania i wypełniania ról społecznych. Pewne cele wymagają więcej czasu na ich zrealizowanie niż inne. Zadaniem psychoterapeuty jest urealnienie oczekiwań pacjenta i ustalenie strategii postępowania terapeutycznego.
Po kilku sesjach pojawia się zazwyczaj wzajemne zrozumienie pacjenta i psychoterapeuty, pojawiają się pierwsze efekty wspólnej pracy. Jeśli czujesz, że utknąłeś w miejscu i zmiana nie następuje, poinformuj o tym terapeutę. Wspólnie zastanowicie się co to oznacza, z czego wynika i co robić dalej.
Pacjenci często odczuwają mnóstwo emocji podczas terapii. Niektórym może sprawiać trudność mówienie o bolesnych i trudnych doświadczeniach. Jeśli tak się dzieje, może to być sygnał, że zaczynasz odkrywać własne (dotychczas „niechciane”) myśli i postawy.
Terapia nie jest łatwa, jednak pacjenci, którzy chętnie współpracują z psychoterapeutą, często znajdują ulgę w cierpieniu emocjonalnym, a jakość ich życia ulega znacznej poprawie.
Co się dzieje po zakończeniu terapii?
Terapia ma swój początek, fazę właściwą i koniec. Zdarza się, że zmiany są wprowadzane w życie nie tylko w trakcie trwania terapii, ale też po jej zakończeniu. Sam proces kończenia terapii jest bardzo ważny i ma swoją moc leczniczą. Może oczywiście okazać się, że za jakiś czas znów będziesz potrzebował pomocy i rozpoczniesz nowy proces terapeutyczny – w obliczu nowych wyzwań i trudności. Możesz również potrzebować „wzmacniającej” sesji raz na jakiś czas, żeby utrwalić to, co udało Ci się zmienić już w trakcie pierwszej terapii. Ale z zasady terapię zaczyna się po to by ją kiedyś skończyć – z dobrym wynikiem w zakresie objawów, jakości życia i funkcjonowania.
Opracowanie mgr Jolanta Ryniak, Karolina Ciesielka
