Diagnoza dorosłych osób w kierunku spektrum autyzmu w Polsce
Zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD), jest zaburzeniem neurorozwojowym, które przejawia się poprzez trudności w zakresie umiejętności społecznych i komunikacji oraz sztywne wzorce zachowań. Chociaż najczęściej diagnozowany jest u dzieci, coraz więcej dorosłych w Polsce decyduje się na przeprowadzenie diagnozy w kierunku spektrum autyzmu.
Dlaczego dorośli poszukują diagnozy?
Wielu dorosłych zaczyna podejrzewać u siebie ASD, gdy dowiadują się więcej o spektrum autyzmu w wyniku edukacji, kontaktu z osobami z diagnozą lub obserwacji własnych zachowań i trudności (oraz poszukiwania wyjaśnień tych trudności m.in. w Internecie). Czasami kluczową rolę odgrywa moment, w którym ich dziecko otrzymuje diagnozę, a podobne cechy zaczynają być dostrzegane u jednego z rodziców.
Dorosłe osoby z niezdiagnozowanym spektrum autyzmu mogą odczuwać trudności w obszarach społecznych, komunikacyjnych, a także w radzeniu sobie z codziennym stresem. Czasami czują się wykluczone, nie rozumieją własnych reakcji czy doświadczają trudnych emocji związanych z przeszłymi sytuacjami życiowymi.
Jak przebiega diagnoza dorosłych w Polsce?
-
Pierwszy krok: konsultacja z psychologiem lub psychiatrą
Osoba dorosła najczęściej zgłasza się do psychologa, psychiatry lub poradni zdrowia psychicznego z prośbą o diagnozę. Kluczowe jest, by specjalista posiadał doświadczenie w pracy z osobami na spektrum autyzmu. W rozmowie wstępnej specjalista przeprowadza wywiad dotyczący obecnych trudności, historii życia i funkcjonowania w różnych obszarach życia.
-
Testy i narzędzia diagnostyczne
Diagnoza dorosłych w Polsce opiera się na międzynarodowych kryteriach diagnostycznych (DSM-5 lub ICD-11). Specjaliści mogą korzystać z narzędzi takich jak ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule) lub wywiady strukturalizowane (np. ADI-R – Autism Diagnostic Interview-Revised). Ważnym elementem diagnozy jest także analiza historii życia osoby badanej, co może wymagać konsultacji z bliskimi.
-
Diagnoza i jej konsekwencje
Po zakończeniu procesu diagnostycznego specjalista przekazuje wyniki i informuje o dalszych krokach. Diagnoza spektrum autyzmu u dorosłych może przynieść wiele korzyści, zarówno w sferze osobistej, jak i społecznej. Oto kilka kluczowych aspektów:
Lepsze zrozumienie siebie
- Diagnoza pomaga osobie zrozumieć swoje trudności, zachowania, potrzeby i mocne strony.
- Ułatwia interpretację wcześniejszych doświadczeń życiowych, które mogły wydawać się niezrozumiał
- Daje poczucie ulgi – wiele osób czuje, że „w końcu wiedzą, kim są”.
Dostęp do wsparcia i usług
- Diagnoza otwiera drogę do korzystania z terapii, grup wsparcia czy konsultacji psychologicznych dostosowanych do potrzeb osób w spektrum autyzmu.
- Może pomóc w uzyskaniu wsparcia finansowego lub społecznego
Dostosowanie środowiska pracy i życia
- Pozwala lepiej dostosować środowisko pracy – np. wprowadzenie elastycznych godzin pracy, pracy zdalnej, ograniczenie bodźców sensorycznych.
- Daje możliwość ubiegania się o indywidualne podejście w relacjach zawodowych i prywatnych.
Budowanie relacji
- Zrozumienie, że określone trudności w relacjach międzyludzkich wynikają ze spektrum autyzmu, może poprawić komunikację i relacje z innymi.
- Pomaga innym osobom lepiej rozumieć potrzeby i zachowania danej osoby.
Poprawa zdrowia psychicznego
- Diagnoza może zmniejszyć ryzyko depresji, lęków czy wypalenia związanego z poczuciem niezrozumienia.
- Osoby mogą nauczyć się strategii radzenia sobie z trudnościami sensorycznymi, emocjonalnymi i społecznymi.
Rozwijanie mocnych stron
- Uświadomienie sobie swoich umiejętności (np. zdolności analitycznych, precyzji, pasji do szczegółów) pomaga w rozwoju osobistym i zawodowym.
Budowanie społeczności
- Diagnoza może umożliwić dołączenie do społeczności osób w spektrum autyzmu, co daje poczucie przynależności i wsparcia.
Lepsze wsparcie w edukacji
- Jeśli diagnoza pojawia się u osoby w trakcie nauki, może pomóc w dostosowaniu procesu edukacyjnego (np. specjalne warunki na egzaminach, wsparcie dydaktyczne).
Trudności w diagnozie kobiet ze spektrum autyzmu
Diagnoza kobiet ze spektrum autyzmu często jest trudniejsza niż u mężczyzn, ponieważ objawy u kobiet mogą być subtelniejsze i mniej wyraźne. Kobiety często lepiej maskują swoje trudności społeczne i komunikacyjne, stosując tzw. „maskowanie”, czyli celowe naśladowanie zachowań społecznych, co sprawia, że ich autyzm bywa mniej zauważalny. Dodatkowo, kobiety mogą wykazywać inne zainteresowania niż mężczyźni (np. częściej angażują się w relacje interpersonalne, ale w specyficzny sposób), co utrudnia postawienie trafnej diagnozy. Często diagnoza jest stawiana dopiero w dorosłości, gdy trudności stają się bardziej wyraźne w kontekście życia zawodowego czy rodzinnego. Dlatego tak ważne jest aby diagnoza została przeprowadzona przez specjalistę mającego doświadczenie w diagnozie ASD u kobiet.
Bibliografia:
- Goldstein, Ją.Naglieri, S.Ozonoff, Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu, WUJ
- Hendrickx, Kobiety i dziewczyny w spektrum autyzmu. Od dorosłości do późnej starości., WUJ
