Superwizja jest potrzebna psychoterapeucie w prawidłowym zrozumieniu i poprowadzeniu procesu psychoterapii. Superwizja jest m.in. procesem uczenia się, w którym superwizant (psychoterapeuta zgłaszający się na superwizję) pracuje z bardziej doświadczonym specjalistą nad wzbogacaniem własnych umiejętności i doświadczenia zawodowego, które docelowo mają służyć klientowi zgłaszającemu się po pomoc. Rozpoczynając spotkania superwizyjne superwizor ustala z superwizantem ich cele. Najważniejszym z nich jest dobro pacjenta (którego problematyka jest omawiana w trakcie superwizji), drugim równie ważnym jest rozwój zawodowy superwizanta.
Głównym zadaniem superwizji jest stworzenie przestrzeni do refleksji dla superwizanta, aby mógł on w bezpiecznej atmosferze przyglądać się swojej pracy z pacjentem, własnym reakcjom, obserwowaniem tego co w związku z tym dzieje się w relacji terapeutycznej itp. Superwizor jest otwarty na eksplorację zgłaszanych treści, nie udziela prostych rad, nie rozwiązuje bezpośrednio problemu za superwizanta, ale pomaga zrozumieć pacjenta wtdy gdy dla psychoterapeuty jest to trudne. Terapeuta ma możliwość zwiększania samoświadomości w pracy zawodowej, co w konsekwencji wpływa na jakość udzielanych przez niego świadczeń zdrowotnych.
Formy superwizji
Superwizja odbywa się w formie indywidualnej lub grupowej. Superwizor pomaga psychoterapeucie w badaniu przestrzeni związanej z psychoterapią. Zazwyczaj dobór metod superwizji zależy od tego jak superwizor rozumie potrzeby i trudności zgłaszane na spotkaniach superwizyjnych.
Ogólnie praca superwizyjna koncentruje się na lepszym rozumieniu diagnozy, ustaleń kontraktowych, procesu psychoterapeutycznego, zjawisk takich jak opór, przeniesienie, przeciwprzeniesienia itp. Poddanie refleksji i analiza przedstawianego problemu jest szczególnie istotne ze względu na złożoność różnych zjawisk natury intrapsychicznej i interpersonalnej.
Czy psycholog musi korzystać z superwizji?
Standardy kształcenia w zawodzie psychoterapeuty opracowane przez Polską Radę Psychoterapii i Ministerstwo Zdrowia określają szczegółowe wymagania stawiane przed osobami, które ubiegają się o certyfikat psychoterapeuty. Jednym z warunków jego uzyskania jest obowiązek udziału w superwizji. Superwizja to kontrola nad pracą przyszłego psychoterapeuty, którą można porównać do nadzoru pedagogicznego nad nauczycielem w szkole, a superwizora do opiekuna stażu. Jest to niezbędna część procesu kształcenia.
Ramowy program nauczania w zakresie kształcenia praktycznego psychoterapeutów obejmuje nie tylko umiejętność stosowania metod psychoterapii, ale i osobiste doświadczenie psychoterapeutyczne adeptów. Oznacza to, że kandydaci do zawodu psychoterapeuty muszą odbyć własną psychoterapię, w celu poznania swoich cech osobowości i sposobu doświadczania świata. Dzięki temu terapeuta uświadamia sobie własne ograniczenia, a także pracuje nad własnym poziomem rozwoju osobistego, który wyznacza możliwy zakres jego skuteczności terapeutycznej.
Oprócz wymienionych wyżej warunków przyszły psychoterapeuta powinien również w procesie kształcenia odbyć praktykę psychoterapeutyczną pod superwizją. Innymi słowy, psychoterapeuta w trakcie certyfikacji może prowadzić terapię pacjentów/klientów metodami psychoterapeutycznymi nabytymi w trakcie szkolenia, pod warunkiem że jego praca podlega stałej superwizji, którą przeprowadza doświadczony psychoterapeuta z wieloletnią praktyką w zawodzie (superwizor).
W trakcie realizacji kształcenia w zawodzie psychoterapeuty, bieżącej kontroli podlega wiedza teoretyczna adeptów, co odbywa się w formie sprawdzianów, oraz jego umiejętności praktyczne, czemu służy właśnie superwizja. Program nauczania nakłada wymóg udziału przyszłych psychoterapeutów w 150 godzinach superwizji indywidualnej lub grupowej. Polska Rada Psychoterapii uznaje więc superwizję za niezbędną część procesu kształcenia.
W przypadku psychoterapeutów certyfikowanych, a więc takich, którzy ukończyli już swoją edukację i prowadzą pełnoprawną praktykę, udział w superwizji, choć nie jest wymagany, jest jednak wskazany i potrzebny. Mówi o tym wyraźnie kodeks etyczny zawodu psychoterapeuty, który zobowiązuje każdą osobę pracującą w tym zawodzie do dbałości o rzetelne i obiektywne dokonywanie oceny efektów prowadzonej przez siebie psychoterapii.
Celem superwizji jest m.in. zapewnienie wsparcia, rozładowanie emocji i rozmowa o spostrzeżeniach, wynikających z terapii, a także zmniejszenie ryzyka prowadzenia psychoterapii metodą prób i błędów, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia klienta. Konieczność superwizji należy rozumieć jako działania chroniące psychoterapeutę przed ewentualnymi błędami (które wynikają z nieuświadomionych ograniczeń, cech osobowości czy braku rozumienia wpływu, jaki pacjent i terapeuta wywierają wzajemnie na siebie podczas sesji).
Superwizja ma więc dwa podstawowe cele: edukacyjny i kontrolny/wspierający. Dlatego dbający o jakość swojej pracy i dobro klienta psychoterapeuta powinien poddawać się regularnej superwizji, szczególnie jeśli nie pracuje w zespole, lecz prowadzi praktykę indywidualną.
Podsumowując, dbający o jakość swoich usług psychoterapeuci poddają swoją pracę okresowej superwizji bez względu na staż pracy, który mają w zawodzie. Klienci psychoterapeutyczni nie powinni więc mieć obaw przed zapytaniem swojego psychoterapeuty o to, czy odbywa regularną superwizję. Psychoterapeuta powinien móc odpowiedzieć na wszelkie pytania dotyczące tej kwestii, a tym samym rozwiać wątpliwości klienta.
Opracowała Jolanta Ryniak, na podstawie:
1. Gilbert M.C., Evans K. Superwizja w psychoterapii, GWP, Gdańsk 2004.
2. Ryniak J. Superwizja w psychoterapii uzależnień, Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia, 2012
