Czy leki na ADHD uzależniają?
Wyniki wielu badań wskazują, że osoby z ADHD są obciążone większym ryzykiem uzależnień od substancji psychoaktywnych niż osoby z populacji ogólnej.
Tłumaczy się to:
- specyfiką samego zaburzenia (próby radzenia sobie z impulsywnością, niepokojem psychoruchowym, bezsennością, próby opanowania deficytu uwagi i poprawienia swojej efektywności),
- niekorzystnymi konsekwencjami psychospołecznymi ADHD (niepowodzenia edukacyjne, problemy w relacjach, wtórna depresja i lęki, skłonność do bycia marginalizowanym, wykluczenie itp.).
Od wielu lat opinia publiczna „posądza” również stosowane w ADHD leki psychostymulujące o zwiększanie takiego ryzyka, a to ze względu na to, iż preparaty te są pochodnymi amfetaminy. Wyniki wielu badań nie potwierdzają tych sugestii, a wręcz wskazują, że efektywne leczenie ADHD powoduje zmniejszenie ryzyka nadużywania alkoholu i nielegalnych substancji (np. wyniki amerykańskich i europejskich badań epidemiologicznych finansowanych ze środków publicznych). Spowodowane jest to występująca wówczas poprawą objawową i lepszym funkcjonowaniem osoby objętej terapią. Z kolei szereg badań psychologicznych wskazuje, że większą rolę w rozwoju uzależnień w omawianej grupie osób odgrywają czynniki emocjonalne niż sama terapia stymulująca.
Badania psychologiczne
Jedno z takich badań przeprowadzili naukowcy z York University w Toronto – autorzy porównywali wpływ czynników osobowościowych i leczenia psychostymulującego na ryzyko wystąpienia uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Badanie obejmowało 213 osób w wieku 17-32 lata. Oprócz wpływu farmakoterapii badano znaczenie 3 czynników osobowości – impulsywności, wrażliwości na nagrodę oraz cechy osobowościowe sprzyjające uzależnieniom. Uzyskane wyniki potwierdziły hipotezę, że z zespołem ADHD dodatnio koreluje profil osobowości ze skłonnością do uzależnień. Potwierdzono, że trwające lub przebyte leczenie za pomocą leków stymulujących nie ma istotnego wpływu na zaburzenia związane z uzależnieniem czy też ryzyko uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Badania neurofizjologiczne
Z kolei w badaniach neurofizjologicznych z czynnościowym neuroobrazowaniem wykazano znaczące różnice w szybkości, nasileniu i jakości stymulacji dopaminergicznej kory przedczołowej po przyjęciu amfetaminy i metylofenidatu, co najprawdopodobniej odpowiada za brak istotnego potencjału uzależniającego metylofenidatu w porównaniu z amfetaminą. Pośrednio wiąże się to z obserwacjami wybranych populacji (np. więziennych w USA), w których lek ten bywa przyjmowany niezgodnie z zaleceniami (w postaci sproszkowanej z wciąganiem przez nos), przez osoby uzależnione od nielegalnych substancji psychostymulujących (nie wykazujące równocześnie objawów ADHD).
Doświadczenia kliniczne
Również doświadczenie kliniczne wskazuje, że osoby z ADHD przyjmujące metylofenidat zgodnie z zaleceniami lekarza, nie doświadczają objawów świadczących o uzależnieniu (np. głód substancji, zaniedbywanie innych obszarów życia na rzecz przyjmowania substancji, objawy odstawienne), a wręcz obserwuje się u nich spadek spożycia np. alkoholu, w związku z poprawą objawową i lepszym funkcjonowaniem w różnych obszarach.
Opracował lek. med. Paweł Brudkiewicz
