Indywidualizacja podejścia do terapii uzależnień
Osoby zgłaszające się do specjalistów zajmujących się uzależnieniami w związku ze swoimi problemami wynikającymi z nadużywania alkoholu i/lub innych substancji psychoaktywnych stanowią zróżnicowaną społecznie oraz zdrowotnie grupę. Różnią się między sobą różnymi cechami, właściwościami psychicznymi, prezentowanym zachowaniem i reakcjami, funkcjonowaniem w sferze poznawczej, poziomem motywacji do zmiany oraz statusem społecznym. Z tego względu obecnie indywidualizuje się podejście do terapii uzależnień zarówno na etapie diagnostycznym, jak i w trakcie całego procesu terapeutycznego. Dodatkowo uzależnienie ma samo w sobie charakter wieloaspektowy, terapia obejmuje zatem kilka obszarów funkcjonowania człowieka: somatyczny, psychiczny, społeczny. Oddziaływania lecznicze koncentrują się w obszarze problemów medycznych oraz psychologicznych. W przypadkach bardziej zaawansowanego uzależnienia korzysta się również z oddziaływań readaptacyjno-rehabilitacyjnych oraz społecznych.
Cele terapii uzależnień
W leczeniu uzależnienia nie dąży się jedynie do tego, aby pacjent utrzymywał abstynencję, ale przede wszystkim, kładzie się nacisk na poprawę jego funkcjonowania psychospołecznego oraz wzbudzanie bardziej prozdrowotnej postawy życiowej, nastawionej na troskę o siebie i relacje z innymi. Podstawowym celem terapii uzależnienia jest zatem zainicjowanie i utrzymanie zmian w kierunku procesu zdrowienia. Trudno jest pomóc pacjentowi w zmianie stylu życia i poprawie jego zdrowia psychofizycznego, jeśli w pierwszej kolejności nie zatrzyma się używania przez niego substancji psychoaktywnych lub nałogowych zachowań (uzależnienie od komputera, Internetu, seksu, hazardu, zakupów i inne). Najbardziej korzystne jest to, gdy w wyniku oddziaływań terapeutycznych udaje się doprowadzić do długoterminowej stabilizacji abstynencji. Ze względu na to, że uzależnienie jest zaburzeniem zagrożonym nawrotami, terapia przebiega również na głębszych poziomach pomagających pacjentowi zrozumieć swój stan emocjonalny oraz schematy reagowania i zachowania, które mogą podtrzymywać uzależnienie.
Abstynencja czy ograniczenie picia alkoholu?
Osoby zgłaszające się po pomoc w zakresie uzależnień prezentują różny stopień motywacji do zmiany oraz stawiają sobie różne cele terapii. Całkowita abstynencja nie zawsze jest podstawowym celem pacjenta, choć przez wielu jest deklarowana. Osoby te często chcą poprawić jakość swojego życia, niekoniecznie do końca rezygnując z używania substancji psychoaktywnej. W trakcie rozmów diagnostycznych terapeuta uzależnień omawia z pacjentem szczegółowo cel jaki chce pacjent osiągnąć w trakcie leczenia, czy chce ograniczyć używanie, czy też spróbować zachować całkowitą abstynencję. Celem pacjenta może być początkowo ograniczenie używania substancji i dopiero na skutek rozmów terapeutycznych, można w nim wzbudzić motywację do całkowitego utrzymywania abstynencji – najpierw krótkoterminowej, a w późniejszym okresie długoterminowej. Abstynencja jest celem najbardziej pożądanym i oczekiwanym, jednak istotna jest w tym zakresie decyzja pacjenta i chęć podjęcia przez niego takiego wyzwania. Nie dla każdego pacjenta ten cel jest możliwy do realizacji. Dlatego efekty terapii związane z ograniczaniem używania substancji psychoaktywnej, z jednoczesnym polepszeniem funkcjonowania społecznego, utrzymywania się w rolach, realizowania zadań życiowych, poprawą zdrowia są również uważane jako efekty zmian.
Jeśli pacjent nie decyduje się na leczenie oparte na paradygmacie całkowitej abstynencji, pracuje się z nim nad redukcją szkód wynikających z używania substancji oraz omawia się konstruktywne zmiany jakie może wprowadzić w życie, towarzysząc mu w ich realizacji.
Opracowała mgr Jolanta Ryniak
Literatura:
1. Jakubczyk A., Wojnar M. (2012), Całkowita abstynencja czy redukcja szkód – różne strategie terapii uzależnienia od alkoholu w świetle badań i międzynarodowych zaleceń. Psychiatria Polska, tom XLVI, 3, 373-386.
2. Ryniak J., (2012) Budowanie przymierza terapeutycznego a planowanie terapii, skrypt szkoleniowy Małopolskiego Ośrodka Szkolenia Terapeutów Uzależnień w Krakowie.
