Choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohn’s disease – CD) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitis – UC) są schorzeniami należącymi do grupy zapalnych chorób jelit (inflammatory bowel disease – IBD). Mają one przewlekły i nawracający przebieg i charakteryzują się wyniszczającymi objawami – takimi jak np.: bóle brzucha, biegunki, krwawienia, utrata masy ciała i przewlekłe zmęczenie. Często dołączają się do nich objawy depresyjne, lękowe i/lub bezsenność. Patogeneza CD i UC jest złożona i nadal nie w pełni poznana. Obejmuje ona predyspozycje genetyczne, zaburzenia odpowiedzi immunologicznej oraz wpływ czynników środowiskowych, w tym zwyczaje żywieniowe i dietetyczne modulujące mikroflorę jelitową.
W ostatnich latach rośnie zainteresowanie rolą zaburzeń rytmu dobowego i zaburzeń snu w patogenezie zapalnych chorób jelit. Wykazano między innymi, że bezsenność może nawet trzykrotnie zwiększyć ryzyko ich rozwoju. Osoby o chronotypie wieczornym (Dwubiegunowość a chronotyp – wyniki polskich badań; Rola temperamentu i chronotypu a ich związek z dwubiegunowością – artykuł w prestiżowym czasopiśmie) stale doświadczają niezgodności pomiędzy swoim naturalnym czasem wewnętrznym, a „czasem społecznym” zdeterminowanym przez kalendarz obowiązków (np. konieczność wczesnego wstawania rano i zmuszenia się do aktywności), co na poziomie patofizjologii przekłada się na nasilenie stresu oksydacyjnego (Czy wolne rodniki powodują depresję?, Stres oksydacyjny w chorobie dwubiegunowej – najnowsze polskie badania) i zaburzeń funkcji układu immunologicznego, zwiększając ryzyko różnorakich chorób. Rosnąca liczba badań wskazuje, że osoby z tzw. wieczornością (tj. wieczornym wariantem chronotypu, czyli preferowaniem aktywności w godzinach późnych, z późną porą szczytu sprawności psychofizycznej i kładzenia się spać) obarczone są np. większym ryzykiem rozwoju: astmy, chorób układu krążenia, depresji, otyłości, czy zaburzeń lękowych.
Kolejny aspekt rytmów biologicznych to sezonowość, czyli cykliczne, zależne od pór roku zmiany w zakresie aktywności, funkcjonowania i samopoczucia, z dominacją spadku energii, depresyjności, wycofania społecznego i wzmożenia apetytu w miesiącach zimowych. Wiąże się ona z podwyższonym ryzykiem zachorowania m.in. na: nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, czy choroby stawów.
Dane te skłoniły zespół naukowców Katedry Psychiatrii UJ CM do zbadania wpływu sezonowości i wieczorności na objawy IBD, w grupie 129 pacjentów z tym rozpoznaniem. Autorzy wykazali, że wieczorność oraz silniej wyrażona sezonowość u osób cierpiących na CD lub UC, wiążą się z większym nasileniem objawów zmęczenia psychicznego i fizycznego oraz spadku motywacji i aktywności. Objawy te dodatkowo pozostawały w związku z gorszą jakością snu nocnego. Jest to pierwsze tego typu badanie oceniające zależność między chronotypem i zaburzeniami snu, a objawami IBD. Jego wyniki zostały opublikowane w zagranicznym czasopiśmie Chronobiology International. Współautorem badań oraz artykułu pt. „Associations between chronotype, sleep disturbances and seasonality with fatigue and inflammatory bowel disease symptoms” jest specjalista Centrum Dobrej Terapii dr hab. n. med. Marcin Siwek.
