Miło nam poinformować, że na prestiżowym portalu Medycyna Praktyczna – Psychiatria ukazał się obszerny wywiad naszego specjalisty psychiatry, dr hab. n. med. Marcina Siwka pt. „Wpływ leków psychotropowych na przebieg chorób somatycznych u osób starszych”.
Doc. Marcin Siwek szczegółowo opisuje w nim działania niepożądane oraz toksyczność w przebiegu farmakoterapii seniorów, a także wymienia czynniki, które mają wpływ na skuteczność i tolerancję leczenia psychiatrycznego u osób w starszym wieku.
Co wpływa na skuteczność farmakoterapii osób starszych?
Jak mówi doc. Marcin Siwek, farmakoterapia seniorów jest obarczona ryzykiem mniejszej skuteczności i znaczącym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych i powikłań. Wynika to głównie z licznych przemian, które zachodzą w organizmie w przebiegu procesów starzenia. Nie znaczy to jednak, że farmakoterapia nie powinna być stosowana, bo nieleczona choroba może okazać się dużo groźniejsza w skutkach. Trzeba jedynie pamiętać, aby farmakoterapia była prowadzona z należytą ostrożnością oraz tak dobierać leki, aby maksymalnie zmniejszyć ryzyko interakcji.
Aby jednak farmakoterapia była skuteczna, seniorzy muszą pamiętać o stosowaniu się do zaleceń lekarza – regularnym zażywaniu leków i przestrzeganiu schematu dawkowania. U osób starszych z zaburzeniami poznawczymi (zaburzenia pamięci, koncentracji np. choroba Alzheimera) może pomóc zaangażowanie rodziny w kontrolę przyjmowania leków. Ważne też jednak, aby lekarz psychiatra upewnił się, że wszelkie informacje dotyczące zażywania leków są dla pacjenta – a w przypadku osób podeszłych także jego rodziny – zrozumiałe.
Jakie działania niepożądane mogą się pojawić?
Osoby starsze częściej i intensywniej niż młodzi dorośli doświadczają działań niepożądanych przy stosowaniu leków przeciwdepresyjnych czy przeciwpsychotycznych. Stopień nasilenia tych objawów oraz ich rodzaj zależą od wielu czynników, np. przyjmowanego leku oraz ogólnego stanu zdrowia. Suchość w ustach, problemy z oddawaniem moczu, zaburzenia widzenia, a także bezsenność lub nadmierna senność, zaburzenia krążenia, zawroty głowy, zaburzenia świadomości – to tylko niektóre z potencjalnych działań niepożądanych. W niektórych sytuacjach, np. na skutek nieodpowiedniego łączenia leków przeciwbólowych, przeciwwymiotnych, przeciwdepresyjnych czy preparatów złożonych, stosowanych w przebiegu przeziębienia lub grypy, może dochodzić do groźnych powikłań leczenia psychotropowego. Dlatego wszelkie niepokojące zmiany w zachowaniu i funkcjonowaniu osoby starszej powinny zwrócić uwagę pacjenta i jego rodziny oraz zostać zgłoszone lekarzowi psychiatrze.
Czynniki jakie należy uwzględnić wdrażając farmakoterapię u osób starszych
Przy dobieraniu odpowiedniej farmakoterapii niezwykle istotne są badania laboratoryjne, o których pacjenci często zapominają lub je lekceważą. Badania te powinny być systematycznie powtarzane, aby zobrazować ewentualne skutki uboczne leków – np. hiponatremię, polekowe uszkodzenia wątroby, zaburzenia hematologiczne itp.
Jak wspomina doc. Siwek, trzeba pamiętać, że osoba w starszym wieku to zawsze pacjent „wielospecjalistyczny” i będzie on wymagać dodatkowych konsultacji oraz przepływu informacji pomiędzy różnymi lekarzami i placówkami. Dlatego tak istotne jest, aby pacjent na wizycie u każdego lekarza psychiatry otrzymywał spis zażywanych leków i ich dawkowania, aby w razie potrzeby móc pokazać go u innego specjalisty. To o tyle istotne, że pomaga stwierdzić ryzyko interakcji z lekami lub ryzyko powikłań ze strony układu czy narządu, którym zajmuje się lekarz specjalista.
Należy pamiętać, że niewdrożenie leczenia w sytuacji rozpoznania zaburzeń czy chorób psychicznych w sposób negatywny wpływa na przebieg chorób somatycznych. Dlatego zaburzenia psychiczne trzeba leczyć, nie tylko aby zredukować cierpienie pacjenta wynikające z objawów, ale również dlatego, żeby zmniejszyć ryzyko somatyczne wynikające z innych chorób, które u niego występują. Na rynku dostępnych jest wiele nowoczesnych leków psychotropowych, które charakteryzują się coraz lepszą tolerancją i mniejszym ryzykiem interakcji.
Dlaczego starsze osoby są podatne na występowanie chorób psychicznych?
Objawy depresyjne i zaburzenia lękowe mogą być indukowane przez niektóre zażywane przez pacjenta leki, stosowane w typowych chorobach osób starszych. Może je powodować także występujący w przebiegu innych chorób długotrwały ból, różnorakie niedobory witaminowe i żywieniowe, cukrzyca czy niewydolność narządów wewnętrznych. Wpływ na stan psychiczny pacjenta może mieć również uzależnienie lub nadużywanie alkoholu, leków uspokajających, nasennych i przeciwbólowych. W końcu, niezwykle ważnym źródłem przyczyn rozwinięcia się zaburzenia psychicznego oraz ich uporczywości u pacjentów z tej grupy wiekowej są szeroko rozumiane czynniki psychospołeczne: konfrontacja z utratą zdrowia, świadomość kresu życia, zmniejszenie się liczby znajomych, często zły status finansowy, poczucie niesprawności fizycznej, zespół „pustego gniazda”, osamotnienie.
Właściwa psychofaramkoterapia przyczynia się do znaczącej poprawy jakości życia
Na koniec wywiadu doc. Siwek podkreśla, że im wcześniej choroba psychiczna zostanie wykryta, tym większa jest szansa na szybszy i pełniejszy efekt terapeutyczny. Dlatego też każda niepokojąca zmiana wzorca zachowań, emocji i aktywności seniora powinna rodzić zastanowienie i wiązać się przynajmniej z przyprowadzeniem osoby bliskiej do lekarza pierwszego kontaktu.
