Czasopismo Current Opinion in Psychiatry zaprasza najwybitniejszych autorów i naukowców z całego świata do napisania artykułów przeglądowych na temat najbardziej interesujących i aktualnie mocno eksplorowanych tematów i obszarów badawczych. Owocem takiego zaproszenia stał się artykuł: „Consolidating evidence on the role of insulin resistance in major depressive disorder” (Konsolidacja dowodów na temat roli insulinooporności w zaburzeniach depresyjnych), napisany przez dr Annę Julię Krupę , prof. Marcina Siwka i prof. Dominikę Dudek.
Dwukierunkowy związek między cukrzycą typu 2 (TMD2) a depresją jest od dawna udokumentowany, jednak dokładne mechanizmy leżące u podstaw tego związku pozostają nieuchwytne, podobnie jak ich znaczenie w opiece klinicznej nad osobami cierpiącymi z powodu epizodu depresji, czy depresji nawracającej (MDD). Biorąc pod uwagę, że MDD jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności na świecie i oczekuje się, że jej wpływ będzie coraz większy, kluczowe znaczenie ma pogłębienie wiedzy na temat tej choroby i leczenia. I odwrotnie, TMD2 również jest jedną z najważniejszych przyczyn niepełnosprawności na świecie i często współistnieje z MDD, przy czym jedno zaburzenie zwiększa dwukrotnie ryzyko wystąpienia tego drugiego. Najnowsze badanie przeprowadzone na włoskich rodzinach obciążonych TMD2 i MDD wykazało, że plejotropizm genu CRHR2 może leżeć u podstaw współwystępowania cukrzycy i depresji. TMD2 zaostrza MDD, podczas gdy MDD wiąże się z większą liczbą powikłań, większą niepełnosprawnością i śmiertelnością w TMD2. Donoszono również, że w związku między TMD2 a zaburzeniami nastroju w dużej mierze pośredniczy insulinooporność (IR). Chociaż w mniejszej liczbie badań badano związek między IR a MDD bez TMD2, zauważono, że IR jest powiązana z większym nasileniem objawów depresyjnych w populacji ogólnej oraz że w porównaniu z osobami bez MDD, u osób z MDD występuje wyższe IR, a IR jest powiązane z większym nasileniem objawów depresyjnych i wyższą zachorowalnością na MDD. Ponadto w przeglądzie systematycznym stwierdzono, że leczenie MDD lekami uwrażliwiającymi na insulinę może wiązać się ze znaczną poprawą w zakresie objawów depresji. Co ciekawe, większość tych badań nie potwierdziła korelacji pomiędzy poprawą parametrów metabolicznych a symptomatologią depresji, co sugeruje inne potencjalne mechanizmy ich skuteczności przeciwdepresyjnej. Dane te należy interpretować ostrożnie, gdyż badania przeprowadzono na małych, heterogennych grupach osób i stosowano w nich różne mierniki parametrów metabolicznych.
Celem przeglądu narracyjnego, przeprowadzonego przez autorów, było podsumowanie najnowszej literatury na temat roli insulinooporności w MDD. Jak wykazali autorzy, najnowsze badania sugerują, że wśród chorych z MDD można wyróżnić szczególny podtyp metaboliczny MDD – na podstawie obecności określonych mechanizmów patofizjologicznych, symptomatologii i reakcji na leczenie. Wydaje się, że IR odgrywa ważną rolę właśnie w podtypie metabolicznym MDD i jest silnie powiązana z atypową symptomatologią depresyjną. Insulina ma bezpośredni wpływ na neuroprzekaźnictwo serotoninergiczne i dopaminergiczne, które zostaje zakłócone przez IR. Związek między IR a MDD wydaje się ograniczony do aktualnych stanów depresyjnych o nasileniu klinicznym lub subklinicznym i różni się w zależności od płci i pochodzenia etnicznego. Co więcej, IR ogranicza skuteczność leków przeciwdepresyjnych, ale terapia światłem może być skuteczniejsza u osób z IR niż u osób wrażliwych na insulinę. Leczenie uwrażliwiające na insulinę może być korzystne u pacjentów z MDD, przy czym najbardziej wiarygodne dane potwierdzają dodanie pioglitazonu lub interwencje promujące zdrowy tryb życia i aktywność fizyczną. Istniejące dane pozwalają na krok w kierunku personalizacji podejść terapeutycznych i mogą stanowić podstawę decyzji klinicznych, a także przyszłych badań nad bardziej zindywidualizowanym i skutecznym leczeniem MDD.
Dr Anna Julia Krupa jest pierwszym autorem artykułu, a prof. Siwek tzw. autorem korespondencyjnym.
