Ośrodkowy układ nerwowy charakteryzuje się szczególną wrażliwością na szkodliwe działanie alkoholu i związane z tym niekorzystne konsekwencje zdrowotne. Uszkodzenie mózgu w przebiegu uzależnienia, czy nadużywania alkoholu jest efektem zarówno bezpośredniego działania toksycznego alkoholu i jego metabolitów na neurony, jak i wynikających z patologicznego używania alkoholu: nadciśnienia tętniczego, zaburzeń metabolicznych i hormonalnych oraz niedoborów witaminowych. Skutkiem współwystępowania tych czynników może być na przykład uszkodzenie i upośledzenie funkcji kory czołowej i przedczołowej. Prowadzi ono między innymi do: zaburzeń pamięci świeżej, problemów z uczeniem i zapamiętywaniem nowych informacji, zaburzeń koncentracji uwagi, problemów z myśleniem abstrakcyjnym i wykonywaniem wielu zadań na raz, trudności z doprowadzeniem do końca podjętych zadań i aktywności, spadku motywacji i spontaniczności, upośledzenia zdolności do panowania nad emocjami i zachowaniem. Wszystkie te objawy (poza wyraźnym upośledzeniem funkcjonowania i ryzykiem rozwoju zaburzeń psychicznych), wiążą się z obniżeniem zdolności do uczestniczenia w terapii uzależnienia i możliwości osiągnięcia pozytywnego efektu terapeutycznego. Nasilenie tych zjawisk jest zależne od wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia, czasu trwania uzależnienia oraz intensywności picia. Co ważne, opisane powyżej upośledzenie funkcji poznawczych po alkoholu może być częściowo odwracalne. Warunkiem koniecznym poprawy oraz czynnikiem determinującym jej stopień, jest przede wszystkim abstynencja od alkoholu lub – jeżeli aktualnie nie jest to możliwe do osiągnięcia – ograniczenie ilości wypijanego alkoholu. Niezwykle ważną rolę odgrywają również: uzupełnienie niedoborów witaminowych i żywieniowych, wykrycie i leczenie przez internistę (lub lekarzy innych specjalności) współwystępujących chorób somatycznych, a także trening funkcji poznawczych wyznaczony i nadzorowany przez neuropsychologa, po uprzednim przeprowadzeniu badań pamięci, funkcji wykonawczych i innych parametrów poznawczych.
Nieleczone i nierozpoznane, postępujące poalkoholowe uszkodzenie mózgu prowadzi w końcu do skrajnych postaci wiążących się z trwałym i głębokim inwalidztwem. Przykładem tego mogą być: otępienie poalkoholowe, czy zespół amnestyczny Korsakowa (charakteryzujący się skrajnym nasileniem zaburzeń pamięci bieżącej i niedawnych wydarzeń, z lukami pamięciowymi wypełnianymi konfabulacjami).
